Ak. Welsapar

DILDEN – DILLERE!
2009 ýylyñ 23-nji maýynda Şwesiýanyñ Göteborg şäherinde beýik türkmen klassyk şahyry Magtymgulynyñ ömrüne we döredijiligine bagyşlanan Halkara konferens bolup geçdi.

Jeýhun bile bahry-Hazar arasy,
Çöl üstünden öser ýeli türkmeniñ;
Gül-gunçasy – gara gözüm garasy,
Gara dagdan iner sili türkmeniñ.
***
Şwesiýanyñ Göteborg şäherinde 23-nji maýda beýik Magtymgulynyñ ömrüne we döredijiligine bagyşlanan Halkara konferens bolup geçdi. Bu abraýly konferensi Göteborg Türkmen kultur ojagy taýynlady. Bu konferensi geçirmek boýunça ilkibaşda ýörite guramaçylyk komiteti döredildi we ol komitet birnäçe aýyñ dowamynda ähli zerur guramaçylyk işlerini alyp bardy. Bu döwürde Magtymguly Pyragynyñ ömri we döredijiligi barada dört dilde, ýagny türkmen, iñlis, şwed we pars dillerinde ýörite çykyşlar taýynlanyldy.

Magtymgulynyñ ömri we döredijiligi baradaky edebi konferense diñe bir türkmenleriñ däl, eýse dürli halklaryñ wekilleri gatnaşdylar. Dabara gatnaşan şwed we iñlis ýazyjylary konferensiñ gurnalyşyna we onda şahyryñ döredijiligi dogrudaky edilen çykyşlara örän ýokary baha berdiler. Şwed ýazyjysynyñ sözlerine görä, bu ýatdan çykmajak waka bolan bolsa, iñlis ýazyjysynyñ sözlerine görä, Magtymgulynyñ ömri we döredijiligi hakda iñlis we şwed dillerinde edilen çykyşlar olar üçin hakyky açyş boldy.

Göteborgly türkmenleriñ köpüsi 23-nji maýda şäher kitaphanasynyñ konferens zalyna milli egin-başlaryny geýip geldiler. Konferense bu şäherde ýaşaýan parslar hem köpçülikleýin geldiler. Konferensiñ başynda giriş sözüni sözlän şäher häkimliginiñ medeniýet bölüminiñ başlygy Helena Nyhus şeýle diýdi: ”Men bu gün şäher kitaphanasynda geçirilýän bu dabara begenýärin. Biziñ şäherimiz köpmilletli, şol milletleriñ hemmesi-de biziñ şäherimiziñ umumy medeniýetine uly goşant goşýarlar. Bu gün şäheriñ merkezi kitaphanasynda türkmen klassyk şahyryna bagyşlanan konferens geçirilýär. Eger-de Göteborgda diñe şwedler ýaşan bolsa, bu tukat bolardy. Häzir welin, biziñ şäherimiz dürli medeniýetlerden ybarat ullakan baýlyga eýe. Men size bu konferensiñ üstünlikli geçmegini arzuw edýärin!”

Helena Nyhusuñ giriş sözünden soñ konferens zalynyñ sahnasyna dabarany alypbaryjylar – milli lybasly türkmen gelni Elmaý Durdypur bilen Nureddin Ýaraly çykdylar. Olar ilki sözi Türkmensähradan myhman çagyrylan we bu dabarany başdan-aýak aýdym-saz bilen bezän belli bagşy Mansura gezek berdiler. Kämil türkmen halk sazyndan soñra çykyşlar başlandy.

Professor Ýusup Azmun Magtymgulynyñ ömri we döredijiligi hakda iñlis dilinde giñişleýin maglumat berdi. Şahyryñ ömri we döredijiligi dogruda şwed dilinde çykyş eden ýazyjy Ak Welsapar Magtymgulynyñ döredijiligini döwürdeş şwed şahyrlary Olof von Daliniñ, Johan Henrik Kellgreniñ döredijiligi bilen deñeşdirdi. Bu deñeşdirmede Magtymgulynyñ XVIII asyr türkmen durmuşyndaky nogsanlaryny tankyt edýän goşgularynyñ döwürdeş şwed şahyrlarynyñ bu temadan ýazan goşgulary bilen sazlaşýandygy anyk mysallar arkaly nygtaldy. Magtymgulynyñ ”Bolar sen” atly goşgusynda şeýle setirler bar:
Belent daglar beýikligñe buýsanma,
Güdazda suw bolan zer dek bolar sen!
Tereñ derýa, haýbatyña guwanma,
Wagtyñ ýetse, guryp, ýer dek bolar sen!

Lukman kibi dertler dermanyn kylsañ,
Süleýman dek döwni permana salsañ,
Isgender dek ýeriñ ýüzüni alsañ,
Ýere ýegsan bolup, ýer dek bolar sen!(Magtymguly, Eserler, ”Türkmenistan”, 1983, 1-nji tom, 159-njy sah.)

Henrik Kellgreniñ (1751-1795) ”Kaşañ jaýlar” goşgusyndaky setirler Magtymguly Pyragynyñ ýokarda getirilen setirleri bilen ruhy we mazmun taýdan golaýdyr:
Eger hakykatyñ gödek oduna
Gözleriñ gös-göni bakyp bilsedi,
Görerdiñ sen öz ýüregiñ tümünde,
Geñler galyp, meger, edil şol demde
Hars urup ýygnalan hazynalaryñ
Ýok boluşyn göz gyrpasy salymda!

Beýik türkmen şahyry Magtymguly ýaly onuñ döwürdeşleri bolan Henrik Kellgrendir käbir beýleki şwed şahyrlary-da begleri, baýlary men-menlikden saklanmaga, ýönekeý halka rehimli bolmaga, kyn günde mätäçleri, ejizleri, ýetimleri goldamaga çagyrypdyrlar.

Magtymgulynyñ döredijiligi hakda pars edebiýatçysy we jemgyýetçilik işgäri Reza Talebi giñişleýin çykyş etdi. Türkmensähranyñ görnükli şahyry Aýdy Ownugyñ Magtymguly hakdaky türkmençe çykyşy-da, Germaniýaly Eýýup Gerkeziñ ”Magtymgulynyñ döredijiliginde satiriki äheñ” diýen temadan eden çykyşy-da konferense gelenlerde örän gowy täsir galdyrdy. Edebiýaty söýüji, Magtymgulynyñ ömrüne we döredijiligine bagyşlanan bu abraýly konferensi gurnaýjylaryñ biri Aşyrmämmet Deveji türkmen dilinde Kerim Gurbannepesiñ Magtymgula bagyşlanan ”Pyragynyñ gaşynda” diýen goşgusyny okady.

Konferense öz makalalaryny goşant hökmünde iberen Kümüşdepeden Hamid Kaminiñ, „Magtymguly we türkmeniň milliligi”, Kanadadan Hangeldi Ownugyñ „Magtymgulynyň eserlerinde romantizm”, Bender-türkmenden Maşatguly Gyzylyñ, „Magtymgulynyň syrly setirleri“, Pragadan Akmyrat Gürgenliniñ, „Magtymguly kim bolupdyr?“, şeýle-de Gümmetkabusdan Abdylla Kahharyñ, Akgaladan Ýedulla Sähnäniñ, Bender-türkmenden Tañyrguly Ýylgaýyñ, Gümmetkabusdan Annadurdy Onsorynyñ atlary konferense gatnaşanlaryñ dykgatyna ýetirildi. Eýranly türkmen suratçysy Annamuhammet Sheýh bu dabara Magtymgulynyñ portretini ýollapdyr. Magtymgulynyñ kanoniki portretine golaý bolsa-da, bu eseriñ modern häsiýetde ýerine ýetirilendigini bellemek gerek.

Doganlar Saradyr Samie we Ezizedir Sahyda türkmeniñ milli lybasynda küştdepdi tansyny ýerine ýetirenlerinde, konferense gatnaşyjylar Saranyñ ýolbaşçylygyndaky bu tansçy gyz-gelinleriñ toparyny şowhunly elçarpyşmalar bilen hormatladylar.

Magtymgulynyñ ömrüne we döredijiligine bagyşlanyp Şwesiýada geçirilen konferense iñ uly we saldamly goşant goşanlaryñ biri-de Türkmensähraly şahyr Gafur Hojadyr. Ol konferensiñ guramaçylyk işlerine başdan-aýak gatnaşmak bilen dabarada ulanylan hem ýaýradylan ululy-kiçili reñkli posterleriñ dizaýnyny ussatlyk bilen ýerine ýetirdi. Netijede beýik şahyryñ dabaraly konferensi şahyr Gafur Hojanyñ yhlasy siñen suratlardyr posterler bilen bezeldi.

Dabara gatnaşan şwed we iñlis ýazyjylary Magtymgulynyñ döredijiliginiñ özlerinde uly gyzyklanma döredendigini belleseler, Germaniýadan gelen dr. Berdi Ahangari bu dabara şeýle baha berdi: „Özüniñ netijeliligi boýunça Magtymgulynyñ ömrüne we döredijiligine bagyşlanan bu konferens gürrüñsiz taryhy ähmiýetli wakadyr.“

Beýik türkmen klassyk şahyry Magtymgulynyñ döredijiligi dilden dillere, ilden illere öz şöhratly ýoluny dowam edýär.

„Gün“ neşirýatynyñ maglumaty, 2009-05-25

کنفرانس بزرگداشت مختومقلی فراغی در سوئد و آلمان

بزرگداشت تولد شاعر فرزانه ترکمن مختومقلی فراغی در شهرهای گوتنبرگ و کلن برگزار گردید. برگزای این مراسم در شهر گوتنبرگ ( یوتوبوری) در این سال دارای اهمیت ویژه ای بوده است. شرکت و سخنرانی بعضی از علاقمندان از ملت های دیگرچون خانم هلنا نی هوس، مسئول شورای شهر یوتوبوری در امور فرهنگی، و عده ای دیگر از مهمانان خارجی، به برگزاری این کنفرانس ابعادی فراملیتی داده است.
یکی از سخنرانان سرشناس این انجمن آقای دکتر آزمون، تورکولوگ و استاد دانشگاه قبرس می باشد. صحبت های ایشان به زبان انگلیسی، توجه مهمانان خارجی را در این محل جلب مینماید و با کف زدن های پی در پی آنان مواجه می گردد. آزمون مختومفلی را کسی معرفی نمود که با اشعار و دیوان ادبی کامل خود،به ترکمنی امروز، به تسلط چند صد ساله ِ ادبیات ترکی جغتایی پایان داده است

.
آق محمد ول ساپار ژورنالیست و نویسنده تبعیدی ترکمن از جمهوری ترکمنستان سخنران بعدی در این روز بود. او با معرفی افکار و اندیشه های مختومقلی، به زبان سوئدی، اطلاعات ارزنده ای را به مهمانان ِ غیرترکمن می دهد. ول ساپار کوشش نمود تا شخصیت ادبی و اجتماعی مختومقلی را با شل گرئن، شاعر سوئدی مقایسه بنماید.
یکی از سخنرانان غیر ترکمن در این مراسم آقای رضا طالبی، فعال در امور فرهنگی شهر یوتوبوری بوده است. ایشان ضمن کمک به برگزاری این برنامه، با تهیه مطلبی درباره چندگانگی فرهنگ در یک مملکت، توجه حضارین را به خود جلب می نماید.

طبق انتظار حضار شرکت کننده، بخشی جوان ترکمن منصور صبوحی و شاعر نامدار ترکمن، آیدی اونق از ترکمنصحرا نیز تا توانستند، با نواختن موسیقی های اصیل ترکمنی و شعرخوانی هایی از استاد مختومقلی، طراوت خاصی را به این مراسم بخشیدند.

در این مراسم، طنزپرداز جوان، آقای ایوب گرکز از آلمان، به طور مختصر قطعاتی را از اشعار طنزآمیز مختومقلی انتخاب نموده و به حضار بازخوانی می نماید، که در نوع خود ابتکاری تازه بوده است. آقای شاپور دوجی به عنوان یکی از برگزارکنندگان این مراسم قطعه شعری از شاعر معاصرترکمن، کریم قربان نفس را که در باره مختومقلی سروده شده بود، با صدایی رسا می خوانند.

رقص زیبای کوش دبدی که توسط خانم های ترکمن اجرا گردید، بقدری جالب بوده است که حضار با کف زدن های مستمر، خواستار تکرار اجرای آن می گردند. این گروه رقص به سرپرستی و کوشش خانم سارا دوجی به میدان آمده بود .
در میان برنامه، یکی از شهروندان سوئدی با نام تیم تایلور که از مسافتی بسیار دور به محل آمده بود، به خاطر علاقه خاص خود به ترکمنان، سگ با وفای ترکمنی خود به نام آلابای را به کودکان و نوجوانان ترکمن نشان می دهد. این سگ که از نژادهای اصیل چهارگانه ترکمنی است، سالهای پیش از جمهوری ترکمنستان به سوئد آورده شده است.

یاداوری می نمایم که برای شرکت در این مراسم مهمانانی ترکمن از کشور آلمان به این شهر آمده بودند که از طرف انجمن ترکمنهای سوئد به گرمی پذیرائی می گردند.
مجریان این برنامه آقای نورالین یارعلی و خانم المای دردی پور از شهر یوتوبوری بوده است. عکس ها و گزارشات تصویری این مراسم، در سایت انجمن فرهنگی ترکمنهای یوتوبوری آورده شده است.
یکی از جالب ترین واقعه قابل ذکر، کمکها و همکاری های فرهنگیان و ادبای ترکمنصحرا، در برگزاری این کنفرانس می باشد. در این رابطه از افرادی چون غفور خوجا، آنادردی عنصری و حمید کمی قدردانی بعمل می آید.

در کشور آلمان، مراسم 276 مین سال تولد مختومقلی، در شهر کلن برگزار گردیده است. بنا به گزارشات سایت ایل گون، آقایان بگ مراد گری و ابراهیم بدخشان در این برنامه شرکت می نمایند و هرکدام از زاویه ای به تشریح زندگی اجتماعی و آثار ادبی این شاعر ملی می پردازند. همچنین در گزارش این سایت آمده است که مراسم بزرگداشت مختومقلی با قرائت بیانیه سازمانی بنام قالکینچ؟ شاخه آلمان پایان می یابد. که البته ارائه چنین گزارشی نمی تواند دلپذیر باشد .

خوانده شدن متن بیانیه یک تشکل سیاسی ، با هر نوع خط و مشی سیاسی، متناقض با فعالیت های یک انجمن فرهنگی می باشد و می تواند به کارهای فرهنگی لطمات غیرقابل جبرانی را وارد بنماید.

امید است که هفته بزرگداشت مراسم شاعر ملی ترکمن، مختومقلی فراغی، در آینده باعث اتحاد بیشتر همه فعالین ترکمن و در هرکجایی که باشند گردد.

26 مای 2007
ایل امان
ه

تا کی باید دور خود چرخید؟
مثل دوره های پیش انتخابات رئیس جمهوری را در پیش رو داریم، انتخاباتی که هر چهار سال با یک مشخصه ی مشخص برگزار میشود و با همان شعارهای همیشگی به پیش میرود و با روی کارآمدن یکی دیگر از طرفداران ولی فقیه به پایان میرسد و نتیجه همان است که همیشه بوده. این چرخ گردونی است که همیشه به دور خود چرخیده و با نتیجه کاملاً مشخص همانا مسخره کردن مردم و ایزوله کردن اپوزسیون خارج از حکومت صورت میگیرد . قبل از هر چیز باید باور کنیم انتخابات هدف نیستند بلکه وسیله ای است برای دستیابی به هدف، اگر در بحث شرکت و یا عدم شرکت خود در انتخابات از این منظر وارد بحث شویم به نتایج بس بهتری خواهیم رسید و تفکر خود را به آسیب شناسی انتخابات ایران تمرکز خواهیم کرد. جمهوری شیعه ایران بر خلاف بسیاری از دیگر جمهوریها دارای سقف بسیار مشخصی میباشد و هر تحولی که بخواهد صورت گیرد زیر این سقف خواهد بود، به همین دلیل هم شورای نگهبان کسانی را در مسابقات چهارساله به میدان میفرستد که کردار ، رفتار، جنس و دین و ایمانش در زیر این سقف جای گیرد در غیر این صورت احدی اجازه وارد شدن به این مسابقات را نخواهد داشت. نیروهائی که دوست دارند در انتخابات شرکت کنند، دلایل بسیار بچه گانه را طرح میکنند، قبل از هر چیز این دوستان خود را مجبور میبینند که بین بد و بد یکی را باید انتخاب بکنند این اندیشه بچه گانه آسیب فراوانی به اپوزسیون، مردم و خود افراد میزند و انسان را که باید آزاد و مستقل باشد به فراموشی میسپارد و آنها را مجبور میکند از اندیشه مستقل و حقوق خود فاصله گیرند و در گرداب درگیریهای صوری و یا واقعی شعبده بازان که صرفاً در چگونگی حفظ حکومت شیعه دور میزند گرفتار و صف خود را با صف حکومت مخدوش میکنند و مردم را دو دستی به بخشهای گوناگون حکومت شیعه واگذار میکنند. این دوستان فکر میکنند بین بد و بد یکی را انتخاب نکنند دنیا به آخر میرسد و مردم سرکوب شده را به مدت چهار سال دیگر با امید چهارسال آینده مشغول میکنند و اعتماد مردم را نسبت به خود و اپوزسیون خدشه دار نموده و خود را بخشی از بخش دیگر حکومت میکنند و به اسقلال خود که مردم به آنها اعتماد کنند از دست میدهند. مردم باید تشخیص دهد کدامین حکومتی است و کدامین در خارج از حکومت میباشد تا بتواند بین اپوزسیون و حکومت فرق و مرزی داشته باشند. موضوع دومی که عاشقان شرکت در انتخابات طرح میکنند طرح بحثها است این دوستان فکر میکنند اگر در انتخابات شرکت نکنند نمیتوانند مسائل و مشکلات و خواستهای حقوقی و حقیقی خود را طرح کنند ، برای طرح مشکلات و حقوق خود هیچ احتیاجی نیست نیروها و اپوزسیون در انتخابات شرکت کنند اتفاقاً توضیح عدم شرکت خود در انتخابات و طرح دلیل خود بسیار افشا گرانه و موثر خواهد بود و در میان مردم از اعتبار بهتر و قابل اعتمادتری برخوردار خواهد بود، زیرا مردم به خوبی میداند افراد مورد تاًئید شورای نگهبان هیچ وقت توان شکستن پوسته حکومت را نخواهد داشت و جوجه ی امید ایران سالهاست که در داخل تخم مرغ فاسد شده و مرده است. امروز بزرگترین گرفتاری مردم این است که اپوزسیون مستقل و جدا از حکومت را در دسترس ندارند که به آنها اعتماد کنند و با اتکا به اپوزسیون مستقل از جناح های حکومتی و قابل اعتماد در مقابل رژیم دست به مقاومت منفی بزنند و حکومت را به عقب نشینی و تسلیم وادارند.
یعقوب - ترکمن ایلیم
1 خرداد 1388

مطلابی در باره انتخابات ریاست جمهوری اسلامی - از سایت آقای نوری زاده، که همیشه طرفدار اقلیت نشان دادن ِ ملیت های ِ غیر فارس ایرانی می باشند. بهر حال خواندنش و تحلیلش بدنیست!

قوميتها وانتخابات ایران
کانال العربیه تحت عنوان بمب ساعتي قوميتها، انتخابات ایران را به بحث گذاشت
دبی-العربیه٬ نت
کانال تلويزيوني العربيه دربرنامه ی هفتگی پر طرفدار پانوراما که شامگاه سه شنبه 12-5-2009 پخش شد، تحت عنوان "بمب ساعتی قومیت ها" انتخابات رياست جمهوري ايران و نقش قومیت ها در آن را به بحث گذاشت ، در آغاز برنامه نجاح محمد علی گزارشگر تلویزیون العربیه آماری درباره ی قومیت های مختلف و مناطق سکونت آنها در ایران را ارایه کرد. محمود الورواری مجری برنامه نیز با اشاره به سفر آیت الله خامنه ای رهبر ایران به استان کردستان گزارشهایی را مورد اشاره قرار داد که اظهارات آقای خامنه ای را در سنندج به مثابه ی حمایت وی از احمدي نژاد بررسی کرده است.مجری با اشاره به اینکه گفته شده است که قومیت های غیر فارس بيشترين ستم را در دوره ی محمود احمدي نژاد رئيس جمهور کنوني ایران متحمل شده اند، بسته شدن بسياري از موسسه هاي جامعه مدني و بیشترین تعداد روزنامه ها و مجله های اين قوميت ها را که در دوره ی آقای محمد خاتمي رئيس جمهور سابق ایران تشکيل شده بود یاد آور شد .دکتر علیرضا نوری زاده رئيس مرکز مطالعات ایرانی عربی در لندن در پاسخ به سوال مجری برنامه ی پانوراما درباره ی آنچه که حمایت رهبر ایران از پرزیدنت احمدی نژاد قلمداد شده است، گفت مردم ايران به دستور آقای خامنه ای راي نمي دهند...
http://www.alarabiya.net/articles/2009/05/14/72850.html
گیلانیها ومازندرانیها قومیت نیستنددکتر نوری زاده در آغاز سخنان خود درباره ی مشارکت قوميتها در انتخابات گفت ما گيلانيها و مازندرانيها را قوميت جداگانه اي از فارسها نمی دانیم ودر عین حال افزود در ايران قوميت فارس وجود ندارد بلکه فارسي زبان مشترک بين همه قوميت ها در ايران است، وی در ادامه خاطر نشان ساخت:" کردها، عربها، بلوچها و آذريها شعر حافظ را مي خوانند لذا اختلافي در مورد زبان وجود ندارد.دکتر نوری زاده در بخش دیگری افزود تنها قوميت هايي که مذهب آنان با مذهب اکثريت در ايران تفاوت دارد با ستم مضاعف روبرو هستند ودر این مورد کردها، بلوچها و ترکمنهای سنی را مثال زد و به مقایسه آنها با عربها وآذربایجانیهای شیعه پرداخت . وگفت از زمان پیروزی انقلاب در ايران هيچ وزيري سني وجود نداشته است وبا اشاره به اینکه علی شمخانی وزیر دفاع اسبق ایران عرب می باشد چنین نتیجه گیری کرد که تبعيض در ایران بر اساس مذهب است در حالي که تبعيضي به علت قوميت وجود ندارد. آقای نوري زاده در عین حال تاکید کرد، کروبي با مطرح کردن حقوق اقليت ها گام مهمي برداشت وی افزود، کروبي از انتخاب مستقیم فرمانداران سخن گفت و به اعطاي نوعي خودمختاري به اقليت ها اشاره کرد. به اعتقاد دکتر نوری زاده علت توجه کروبي به این مساله به خاطر این است که وی از قومیت لر می باشد .صراحت کروبی درباره حقوق قومیت ها کروبي مي تواند آغازگر نوین رعايت حقوق قوميت ها در ايران باشد، قوميت ها منجمله عربها و کردها در ايران با صندوق هاي راي فاصله دارند، اما سخنان کروبي در راستای جذب قوميت ها به سوی صندوق هاي راي است زيرا قوميت های ایران در حال حاضر به نوعي نسبت به شرايط موجود خود ناخرسند هستند.دکتر حسن هاشمیان میهمان دیگر این برنامه دکتر حسن هاشميان تحلیلگر امور سیاسی از تهران در مصاحبه ی خود درباره ی سخنان مهدي کروبي در مورد تعهد به حقوق اقليت ها در صورت پيروزي در انتخابات رياست جمهوري ايران گفت:" قانون اساسي عامل ارتباط عرب يا غير عرب در ايران است، در قانون اساسي ايران حقوق شهروندي و حقوق قوميت ها بطور شفاف مطرح شده است در بين کاندیداهای کنوني، کروبي با صراحت بیشتری درباره ی حقوق قوميت ها سخن گفته است، حتي محمد خاتمي رئيس جمهور سابق ايران هم چنین اظهاراتی را بیان نداشته بود، کروبي مي تواند آغازگر نوین رعايت حقوق قوميت ها در ايران باشد، قوميت ها منجمله عربها و کردها در ايران با صندوق هاي راي فاصله دارند، اما سخنان کروبي در راستای جذب قوميت ها به سوی صندوق هاي راي است زيرا قوميت های ایران در حال حاضر به نوعي نسبت به شرايط موجود خود ناخرسند هستند، خصوصا با اینکه به دوره ی خاتمي دل بسته بودند اما به خواسته هاي آنان توجهي نشد.
آقای محمود الورواری مجری برنامه ی پانورامای العربیه با اشاره به سفر آقای ميرحسين موسوي نخست وزیر سابق ونامزد انتخابات ریاست جمهوری به اهواز، جايگاه این منطقه عرب نشین ایران در انتخابات رياست جمهوري ايران را به بحث گذاشت و "رنجهاي بسياری را که مردم این منطقه در دوره ی ریاست جمهوری پرزیدنت محمود احمدی نژاد با آن روبور بردند" و به تعطیلی چند روزنامه و موسسه ی مدنی آنان پس از خاتمی ، اشاره کرد .
دکتر نوري زاده در پاسخ گفت "عربهاي ايران در جنگ ايران وعراق ميزان پايبندي خود به کشور را ثابت کردند، درحالیکه صدام با حمله به ايران تصور مي کرد که عربهاي ايران براي سربازان او فرش قرمز پهن خواهند کرد، اما صد هزار کشته در خرمشهر و ديگر شهرهاي خوزستان ثابت کرد که عربهاي ايران به کشورشان وفادار هستندتبعیض نسبت به عربهای ایرانبه اعتقاد من چه بسا کروبي بتواند راي اکثريت عربهايي را که در انتخابات شرکت مي کنند به دست آورد و شواهدي در دست است که نشان مي دهد شانس کروبي برای به دست آوردن رای اهوازی ها از موسوي و ديگران بیشتر است، عرب های ایرانی به شدت ناراضي هستند زیرا چند تن از عرب های ایران بی دلیل اعدام شدند وتظاهرات مسالمت آمیز آنان در اهواز توسط پلیس ونیروهای سپاه سرکوب شد.دکتر علیرضا نوری زاده اما وی از سوی دیگر نظام ايران را متهم کرد که در برخورد با عربها همواره با نوعی تبعیض، سوء فهم وسوء تفاهم عمل کرده است وافزود با وجود آنکه فردي مانند ژنرال علي شمخاني وزير و فرمانده ی نيروي دريايي ايران شد، اما تا کنون شاهد اعمال نوعي تبعيض علیه عربهاي ايران هستیم". وی در ادامه گفت " به اعتقاد من چه بسا کروبي بتواند راي اکثريت عربهايي را که در انتخابات شرکت مي کنند به دست آورد و شواهدي در دست است که نشان مي دهد شانس کروبي برای به دست آوردن رای اهوازی ها از موسوي و ديگران بیشتر است، عرب های ایرانی به شدت ناراضي هستند زیرا چند تن از عرب های ایران بی دلیل اعدام شدند وتظاهرات مسالمت آمیز آنان در اهواز توسط پلیس ونیروهای سپاه سرکوب شد، اين عمل نگاه منفی شهروندان عرب ايران در خوزستان را به همراه داشت .
مجری برنامه ی پانوراما گفت، تبعيص نژادي در ايران کم است اما تبعيص اصلي تبعيص مذهبي است ما شاهد دعوتهايي براي تغيير قانون اساسي ايران از يک سو و احياي بندهايي از قانون اساسي از سوي ديگر هستيم به ويژه که ماده پانزدهم قانون اساسي ايران درباره زبان قوميت ها است اين ماده در دوره ی محمود احمدي نژاد رئيس جمهور ايران تا حد زيادي مسکوت گذاشته شد، تغيير يا احياي اين مواد قانون اساسي ايران تا چه اندازه امکان پذير است آيا رياست جمهوري در برابر دفتر رهبري و مجلس خبرگان و شورای تشخيص مصلحت نظام و مجلس شورا قدرت دارد که مسايل را در داخل ايران تغيير دهد؟
هاشميان در پاسخ اظهار داشت تغییر قانون اساسي ايران کار بسيار سختی است ما عربهاي اهواز چندان به تغيير قانون اساسي توجه نداريم اميدواري ما بيشتر بر اجراي مواد قانون اساسي به ويژه ماده 15 و 19 است، ما از نامزدهای انتخابات مي خواهيم که در صورت پيروزي به دنبال احياي اين مواد قانون اساسي و احترام به حقوق شهروندي و حقوق قوميت ها باشند، آقاي خاتمي با همه ی قدرت و حمايت از طرف مردم ايران نتوانست اين مواد را اجرا کند.کروبی جدی است دکتر هاشمیان در ادامه افزود : به نظر من سخنان آقاي کروبي مبنی بر احقاق حقوق قوميت ها جدي است، اما درباره اجراي اين مواد ترديدهايي وجود دارد، آقای ميرحسين موسوي نیز تاکنون بطور غیرمستقيم درباره ی اجراي مواد قانون اساسي متعلق به قوميت ها حرفی نزده است ، سخنان ميرحسين موسوي درباره ی دعوت به وحدت ملي و هويت ملي است ولی خاطر نشان کرد که هويت ايراني متشکل از همه قوميت ها درايران است ، ميرحسين موسوي سيد و در نتیجه عرب تبار است و زبان او زبان قوميت آذري است و از سوي ديگر با فرهنگ فارسي ارتباط دارد، اما اگر بتواند از رعايت حقوق قوميت ها بگويد دراین صورت راي بیشتری کسب خواهد کرد ، ولی وی تاکنون حرفی در اینباره نزده است ، موسوي در سفر خود به اهواز از زيبايي زبان عربي و اينکه زبان عربي زبان قرآن است سخن گفت ولی از حق عربها براي داشتن مدارس عربي چیزی نگفت ، واحمدي نژاد نیز به قوميت ها در چارچوب ملت ايران نگاه مي کند، به اعتقاد احمدي نژاد ملت ايران درحال حاضردر رفاه و سربلندي به سر می برد ، به نظر احمدي نژاد دوره ی رياست جمهوري وی دوره ی موفقيت هاي بزرگ در زمينه هاي گوناگون است ، طبق این دیدگاه احمدي نژاد چيزي به نام حقوق قوميت ها يا اقليت ها وجود ندارد، به نظر من تنها کروبي به صورت مستقيم حقوق اقليت ها را مطرح کرده است.ایرانیان به فرمان رهبر رای نمی دهندگفته می شود سخن درباره ی احترام به حقوق اقليت ها تنها در هنگام انتخابات مطرح می شود و بعد از آن توجهي به اين امر نمي شود، زيرا رياست جمهوري در ایران نقش موثري ندارد، محمود الورواری محمود الورواری مجری برنامه سوال دیگری را مطرح کرد وافزود : گفته می شود سخن درباره ی احترام به حقوق اقليت ها تنها در هنگام انتخابات مطرح می شود و بعد از آن توجهي به اين امر نمي شود، زيرا رياست جمهوري در ایران نقش موثري ندارد، اگر رياست جمهوري از قدرت برخوردار بود خاتمي مي بایست اقدامات بسياري انجام می داد، درحالیکه پارلمان وشورای نگهبان همه طرحهاي خاتمي را متوقف ساخت، حال در چنین شرایطی چگونه مي توان وعده هاي نامزدها درباره احترام به حقوق اقليت ها را پذیرفت؟
دکتر نوري زاده در پاسخ گفت : قانون اساسي ايران اذعان دارد که رئيس جمهور مقام دوم کشور است و در اواخر دوره اول رياست جمهوري خاتمي مجلس شوراي اسلامي کاملا با وی همکاری داشت .وی در ادامه گفت "خاتمي و اصلاح طلبان در آن دوره اکثريت مطلق را در پارلمان در اختیار داشتند، اما خاتمي نتوانست از ان استفاده کند زیرا شخصيت خاتمي شخصيتي بود که تمایلی به برخورد نداشت ،خاتمي نمي خواست که با رهبر مواجه شود، اما کروبي شخصیت متفاوتي است، وی خود را وارث امام خميني مي داند او تا آخرين لحظه در کنار امام خميني بود، به باور من کروبي در صورتی که احساس کند لازم است دست به اقدامی بزند این کار را خواهد کرد لذا می تواند رهبر ايران را به چالش بکشد، حتی ميرحسين موسوي نیز اگر فرصت برایش پیش بیایید تصميم مناسب و مورد نظر خود را اتخاذ خواهد کرد و به اعتقاد من با توجه به اینکه محسن رضايي یک فرد نظامي است مي داند که چطور موضع بگیرد ومقاومت کند و رهبر ايران را به چالش بکشد، شخصيت رئيس جمهور عامل بسيار مهم وتاثيرگذاري در عملي کردن وعده هاست.
دکتر نوري زاده در پاسخ به اين سوال که آيا رهبر ايران از نامزد مشخصی در انتخابات رياست جمهوري حمايت مي کند گفت: به اعتقاد من رهبر ايران بیطرفی خود را نقض کرد او در مشهد گفته بود که بیش از يک راي ندارد و هیچکس نمي داند به چه کسی راي خواهد داد اما آقای خامنه ای در سنندج طی اظهارات خود عملا از احمدي نژاد پشتیبانی کرد. آقاي خامنه اي به شيوه هاي مختلفی تاکيد کرد که احمدي نژاد نامزد مورد نظر وی می باشد ، وی دوازده سال پيش نیز همین کار را کرد و تلویحا از ناطق نوري حمايت کرد، اما ناطق نوري در انتخابات با شکست مواجه شد وضربه ی شديدي متحمل شد، زيرا مردم ايران به فرمان رهبر راي نمي دهند. May 14, 2009 08:18 PM

بیلدیریش
قادیرلی ایلدشلر بییک پراغینینگ دوغلان گؤنینی حاس دابارالی گئچیرمک اؤچین کنفرانس گؤنینگ آغشام سینا ـ دا یاددان چیقماجاق قوشغی، آیدیم سازلی و شادییان بیر برنامانی تاییارلیق گؤریلدی.برنامانی آلیپ باریانلار صحرامیزینگ ذهینلی شاهیری آیدی اونق و یاغیملی آیدیم سازلاری یانگلاندیرجاق منصور صبوحی، سیز قادیردانلاردان گوندیز و گیجه سی بیلن دابارالی قاتناشارسینگیز دیین اومیدیمیز بار.
زامان: شنبه گونی 23 -نجی مای ساغات 19:00مکان: Medborgarhuset-Gamlestadenتورکمن کولتور اجاغی- بوته بوری

انعکاس افکار و نظرات شاعر فرزانه ترکمن،

مختومقلی فراغی، در فرهنگ و زندگی ترکمنها

مختومقلی فراغی فرزند دولت مامد آزادی و نوه مختومقلی یوناچی می باشد. محققین او را بنیانگزار زبان ادبی نوین ترکمن می دانند. دولت مامد پدر مختومقلی، جایگاه شاخصی در ادبیات ترکمنی دوره خود داشته است، کتاب وعظ آزادی و مجموعه بسیاری از غزل و رباعی و قصیده به او تعلق دارد. یوناچی ( پدر بزرگ ) نیز اهل فضل و دانش در زمان خود بوده اشت.

تولد مختومقلی را سال 1733 می دانند و اما در مورد وفاتش، هنوز در بین محققین یک نظر ِ واحد وجود ندارد. برخی آنرا 1797 می دانند و برخی نیز 1790 میلادی. مختومقلی تحصیلات ابتدائی را در مدرسه ادریس بابا در اوبه قزل آیاق به پایان می رساند و برای تحصیلات عالی روانه شهر بخارا می شود و بعد از چندین سال، از مدرسه شیرغازی این شهر، فارغ التحصیل می شود.

عصر مختومقلی، با درگیری ها و تحولات سیاسی فراوانی در منطقه، همراه بوده است. بدنبال فوت نادر شاه، احمد درانی قیام کرده و کشور جدید افغانستان را بنیانگزاری می کند. او برای گسترش حاکمیت خود و تضعیف حکومت مرکزی ایران، به ترکمنها روی میِ اورد و نامه ها و قاصدهایی را به طرف خان های مشهور ترکمن می فرستد. داوطلبانی از ترکمنها به رهبری چاودیر خان عازم افغانستان می گردند. دو تن از برادران مسن تر مختومقلی در این سفر به دام می افتند و سپس توسط حکومت ایران به قتل می رسند.

در مورد شخصیت ادبی و علمی مختومقلی، نظریات گوناگونی ارائه گردیده است. می گویند که، محقق معروف سمو یلوویچ او را در مکان خاصی در ادبیات و شعر ترکمنان جای می دهد. جمالزاده نویسنده ایرانی نیز اورا با فردوسی مقایسه می نماید. مورخ و مستشرق مشهور، پروفسور " برتلس" مختومقلی را به جام جم تشبیه می نماید و آرمینوس وامبری در سال 1863 بعد از سفرها و مشاهدات خود از سرزمین ترکمنها، مختومقلی را بانی زبان و لهجه خالص ترکمنی با قواعد و قافیه های والا می یابد. وامبری نسخه ای از دیوان مختومقلی را به کتابخانه لندن تقدیم می نماید.

بنا به نقل و قول هایی از محققین تاریخی، مختومقلی نوشته و آثار دیگری غیر از شعرگویی داشته است. او مجموعه ای از داستان ها و روایه ها را با صرف کردن پنچ سال از عمر خود گرداوری می نماید که توسط قزلباش های متعصب شیعی ایران، نابود گردیده و به رودخانه جیحون انداخته می شود. شعر معروف ِ او بنام ریگان ایله دی، اشاره به این ناجوانمردی و جنایت تاریخی دارد.

قیغی غمده عزیز عمروم سولدوروب

شوم فلک عذابیم ریگان ایلادی
یازان کتاب لاریم سیله آلدیریب

گوزلاریم ایزینده گریان ایلادی

برخی نیز با اشاره به اندک اشعار و قصیده های بجای مانده از مختومقلی، که به زبان فارسی است، تلاش نموده اند که ایشان را در ردیف شعرای ایرانی جای بگذارند. این عده چنین ادعا می نمایند که از آنچه که از ایشان باقی مانده است، فقط، دیوان ِ اشعار ِ او به زبان ترکمنی نیست، بلکه مجموعه شعرهای دیگری از مختومقلی که به زبان فارسی سردوده شده است، می بایستی وجود داشته باشد.
می گویند که، دیوان مختومقلی به زبان ترکمنی، از 700 بیت، عبارت می گردیده است و در حال حاضر همه این تعداد، شناسایی نگردیده است.

دیوان مختومقلی بارها، توسط فاضلان و محققین ترکمن باز نویسی و تلخیص گردیده است. بار اول در سال 1926 توسط بردی کربابا و سپس همان اثر بمناسبت 225- مین سال تولد ایشان با ویرایشی جدید توسط ماتی کوسا در آشغابات منتشر میگردد.معروف است که او 460 شعر را از حافظه فردی بنام صفر آغا استخراج نموده است و بقیه را نیز با کمک محقق مشهور سمولیویچ تکمیل نموده است. سومین چاپ کتاب مختومقلی در سال 1983 و در آنجا بمناسبت 250 – مین سال تولد ایشان توسط عبدالرحمان ملک امان و همکارانش بازنویسی شده است.

مختوم قلی فراغی جایگاه مقدس و قابل اطمینانی در بین ترکمنها دارد شعرهای ایشان سینه به سینه و از نسلی به نسلی دیگر منتقل گردیده است. نه تنها برای ترکمنها، بلکه برای بسیاری از خلق های مجاور، کلام و گفته های مختومقلی حکم قانون را داشته است.

فاصله گیری مختومقلی، از قدرتمندان و سالوسان دربار و دین گرایان ِ متملق، که در هر دوره ای، توجیه گر ِ استمرار قدرت گرایان می باشند، بر شان و منزلت ایشان افزوده است. برخی محققین، شخصیت ادبی و سیاسی او را، حتی از فردوسی، شاعر حماسه سرای ایرانی نیز ممتازتر می دانند.
مختومقلی فراعی، بانی زبان ِ مدرن ِ ترکمنی، نه در مصاحبت دربار نشسته است و نه برای شعر سرایی خود، مزد و بهایی را طلب نموده است.

از برجستگی های شخصیت ادبی و شاعری مختومقلی، رک گویی و صداقت و شهامت ایشان در بیان اعتقادات فکری خود می باشد. مختومقلی از استعاره و کنایه گویی می گریزد و به شیوه حافظ و مولانا، جوهر ِ گفتار را در لفافه و تمثیل نمی پیچد. کلمه به کلمه ِ آن، روشن و صریح است و برای درک آن، به فالگویی و تفسیر نیازی نیست. رک گویی و پرتاب عریان کلمات، بر اعتبار و منزلت اشعار او می افزاید. شاید یکی از رموز جاودانگی آثار این شاعر، سهولت ارتباط آن با دل و جان و افکار ِ مخاطبینش باشد.

مختومقلی در تجسم ِ جهان ِغیب و توصیف وصال معشوق( رب تعالی) به تمثیل های زمینی روی می آورد و با بهره گیری از زیبایی های طبیعت، قلب مخاطبین خود را تسخیر نموده و او را به سوی عالم اعتقادی خود، پرواز می دهد. اشعار فراوانی را می توان در دیوان او به دین سبک مشاهده نمود. یکی از آنها، ساتاشدیم ( ملاقات کردم ) نام دارد:

سحر واقتی سیران ادیب گزارکام

عجب منزل عجب جایا ساتاشدیم
اوغریم بیلمای یولدان یولا آزارکام

خوب مکانه خوب سرایا ساتاشدیم
اوستاسیز ایشلانان، کریش سیز قاتیلان

قیمت سیز ساتیلان، ال سی ز توتولان
قول دگمای چکیلان اوق سیز آتیلان

چله سیز قورولا ن یایه ساتاشدیم

در 4 بیت اخر شعر ساتاشدیم، این تشبیه بمراتب واضحتر می گردد:
مختومقلی دییرلار منینگ ادیمی

عالم چویار گورسه اودیمی
ای یارانلار کیمه دیام اودیمی

باشیم چیقماز نه غوغایه ساتاشدیم

مختومقلی در شعر گوردینگمی ( آیا دیدی؟) به شکل زیباتری به تشبیه روی می آورد و با استفاده از زمان و مکان ِ دربر، ندای دل خود را که توصیف معشوق است، بیان می نماید:

رومدا قبچاقدا چین ده ماچینده

ظمایل اورنونده عرشینگ ایچنده
اقلیم دگره سنده فلک بورچنده

منینگ صاحب جمالیمی گوردنگمی؟

عاشقلار آهنده قلزم دوریده

قبه الاسلام ده جیحون بحرینده
سدره صحراسینده عیسی شهرینده

منینگ صاحب جمالیمی گوردونگمی؟

مختومقلی رک گو و تیز گفتار است! این خاصیت از کجای بر می خیزد و اشعار او چه ریشه ای را دارند؟.
بدون شک در عالم اندیشه و اخلاص دینی، حلاج ها و نسیمی ها، تاثیراتی دررک گویی و عریان سخنی او داشته اند، اما این واقعیت را هم باید در نظر داشت که مختومقلی، بیش از هر چیز، از نابسامانی اوضاع ترکمنها، ظلم خان ها و ملاهای توجیه گر که او ( مخنث لر) خطاب می نماید، رنج می برده است. بدین سبب، بسیاری از اشعار او، ریشه هایی کاملا اجتماعی دارند. چنانکه در شعر دوکه باشلادی چنین می گوید:

گومیلدی دریالار یقیلدی داغلار

یتیملر گوزیاشین دوکه باشلادی
اورامسیدن بولان حرام خور بگلر

یوردی بیریانیندن یاقا باشلادی

بند آخر این شعر چنین تمام می شود:
مختومفلی باشه باغلاب سله لار

آچ بوردی دی یورتوب نجه ملالاز
حلالدان حرامدان یغناب غله لار

هر نه تابسه دینمای دیقا باشلادی




ظلم و جوری که حاکمان متعصب شیعی ایران در حق مردم ترکمن و دیار ترکستان روا می داشته است، ضرورت قیام در مقابل بیدادگری خانات خیوه و از همه ارجح تر، مشاهده ِ مماشات طلبی برخی از خوانین محلی ترکمن در پذیرش وضع موجود، انگیزه ای گردیده است تا او پرچم ِ اتحاد و بیداری ملی را برای ترکمنان برافرازد. و شعرهایی در این زمینه بسراید.

" ترکمنلر باغلاسه بر یره بیلی

قورودار قلزمی دریای نیلی "
" تکه یموت گوکلانگ یازیر آلیلی

بر دولته قوللوغ اتساک باشیمیز"
" مختومفلی قویمه جانینگ دیرلیگنه

مسلمانی قویمه کافر خورلوغنه "
" رواج برگیل یموت گوکلنگ برلیگنه

اول کمال خان افغان بولسون باشیمیز"

در شعر ِ فوق، مختومقلی همه طوایف و تیره های ترکمن را به اتحاد دعوت می نماید. تاثیر مستقیم ِمتحد شدن افغانان و مبارزه آنها برای جدایی از حکومت مرکزی ایران، که الگویی است برای این شاعر، به طور واضح در این شعر مشاهده می شود.
او در شعر ِ معروف " ترکمنیم " برای ترکمنها یک ملت و یک سرزمین ِ واحد را آرزو می نماید. شعری که، در حد بالایی بر وطن پرستی و آزادی خواهی مختومفلی دلالت می نماید. او در تمام دوران حیاتش، با روح و جان خود بر این هدف، همت گذاشته است.

" جیحون بلن بحر خزر آراسی

چول اوستندن اوسر یلی ترکمنینگ "
" گل غنچه سی قره گوزیم قره سی

قره داغدان اینر سیلی ترکمنینگ "

در این شعر ِ حماسی، مختومقلی بر طایفه پرستی و قبیله سالاری می تازد و سرنوشت و آینده را فقط برای ملت واحد ترکمن که ریشه و تاریخ ِ بغایت قدیمی دارد، طلب می نماید.

اول مردینگ اوغلیدر مرددور پدری

گوراوغلی قرداشی سرحوشدر باشی
داغده دوزد ه قوسه صیادلار دیری

آلا بیلمز یولبارس اوغلی ترکمنینگ

کونگلر یورکل ر بر بولوب باشلار

تارتسه یغین ارار توفراقلار داشلار
بر سفره ده تیار قیلنسه آشلار

گوتاریلار اول اقبالی ترکمنینگ

صراحت و رک گویی و زبان تیز و انتقاد گرای ِ بی حد و مرز ِ ایشان، قبل از هر چیزی از آن زندگی ِ ساده و بی آلایش و آزاده ِ مردم ترکمن نشات می گیرد. طبق ضرب المثل ترکمنی: قیشیق اوتور، دوغری سئوزله. مختومقلی چنین کارکتری را از خود به ما، به یادگار گذاشته است. او در قطعه شعری بغایت عمیق و زیبا، این روح ِ خالصانه و آزادانه ِ خلق خود را، با استادی تمام، به تصویر کشیده است:

مختومقلی سئوزله، هر نه بیله نینگ

اوزینگه عایب بیل، آیتمان اتونینگ
تراشلاب شاغلات غین، دیله گله نینگ

بیزده ن سونکی لارا یادگار بولسین

مختومقلی، با مردم خود زیسته و سختی و مشقت و جور ِ زمانه را به همراه آنان چشیده است. بسیاری از اشعار او به اخلاق و مراودات زمینی تعلق دارند. عشق و رسیدن به وصال در اشعار مختومفلی، تنها برای ملائک و عرش اعلا نیست. بلکه ریشه های مادی و زمینی را هم دارند. برخی از پندها و اندرزهای اخلاقی این شاعر، واکنشی است مستقیم و بجا که از بر آشفتن پاکترین روح یک انسان ِ عادل و وارسته، ریشه می گیرد.
او بر هر چه که بد است و پلشت، بی امان می تازد و به نقد می کشد و آنچه را که زیباست، زیباتر می نمایاند.
شعر مشهور " گوزل سن " از آن تحفه هاست که به تعبیر برخی از شعرشناسان، خاستگاهی کاملا زمینی دارد:

گون خنجری گوکد ه ن یره اینانده

گونه قارشی دوغان آیی گوزل سن
اوسته جافار ایشی سنجاب جبه سی

اصفهاندا قورلان یایی گوزل سن
ساچباغینگ اوجینینگ سیمدر ایشمه سی

اوستینگدن یول دوشسه قین دیرآشماسی
آغزینگ آب حیات زمزم چشمه سی

عین ا لباقی سوینگ لایی گوزل سن

مختومقلی در شعر " داش دوکر " که عمیقا اخلاقی و پندگرایانه است، راز دل خود را بیرون می دهد و درس های اخلاقی " تجربه گرایانه " را به ما می آموزد.

آحماق بیلان سرداش بولسونگ بیر ساغت

پنهان سرینگ ساقلا بیلمای داش دوکر
دوستلیق آچسانگ بیر بیوفا یار بیلان

قایقی برلان دهانینگدان دیش دوکر

بد اصل گوتارمز باش گون مسلیگی

کلفزا یوتدر ماز آژدر ماسلیغی
بیلگیل اوزاق گیتما ز آیی دوستلیغی

قهری گلسه دفانگ اورار تاش دوکار

در شعر " سیل بلانی" تقدم منفعت عام ( ایل ) را گوشزد می نماید:

بلند داغلارینگ باشینده

بولوت اوینار سیل بلانی
قوچ یگیده تویدور بایرام

هر ایش گلسه ایل بلانی


مختومقلی در نگاه منتقدین حاظر

در باره مختومقلی و آثار ادبی و اشعار فلسفی ایشان، مطالب زیادی هم در ترکمنستان و هم در ایران و افغانستان، نوشته شده است. و از زندگی نامه او، نمایشنامه و فیلم هایی نیز ساخته اند. برخی از منتقدین و پژوهشگران، جنبه های اجتماعی و رئالیستی شخصیت او را برجسته نموده اند و برخی نیز بدون در نظر داشتنِ واقعیات زندگی ایشان، او را در ردیف عارفان و عاشقان ِ زمانه، جای داده اند.

در دوران حکومت شوروی، فیلمی بر اساس زندگی و مبارزات مختومقلی ساخته شده بود که اساسا با واقعیت های زندگی مختومقلی متفاوت بوده است و سلطه روسها بر ترکمنستان و آسیای مرکزی را توجیه می نموده است.

در دوران سلطنت پهلوی، در هیچ نشریه و یا موسسات ِ آموزشی رسمی، نامی از مختومفلی فراغی برده نشده است. با این وجود، کتاب مختومقلی در هر خانه ترکمن وجود داشته است و اشعار او در مراسم عید و شادی، توسط عده ای از دانایان ترکمن، خوانده می شده است. یکی از کسانی که در آن دوره برای زنده نکهداشتن یاد مختومقلی، از زندگی خود مایه گذاشته است، آقای مراد دوردی قاضی می باشد. به همت ایشان بود که بر سر آرامگاه مختومقلی در آق توقای بنای یادبودی ساخته می شود.
در دوران انقلاب و در دوره فعالیت های یکساله کانون فرهنگی و سیاسی حلق ترکمن، بسیاری از فرهنگیان و نخبگان ترکمن، در فکر احیای آثار و گنجینه های معنوی ترکمنی برآمدند، بازتکثیر دیوان مختومفلی و ترتیب دادن شب های شعر و ادب در شهرها و اوبه های ترکمنصحرا، به همت آنان بوده است.

حکومت اسلامی در ایران، مانع چندانی در مقابل گرامیداشتهای این شاعر ایجاد نمی نماید ولی تلاش می نماید تا از مختومقلی فراغی، صوفی دیرنشینی بسازد. چاپ پوسترهای مختومقلی با عمامه صوفی های ایرانی، نمونه ای از این اقدامات می باشد.

ترکمنهای افغانستان، علیرغم پراکنده گی ترکمنها و اوضاع ِ پر آشوب این کشور، از یاد مختومقلی غافل نمانده و با چاپ نشریاتی در کابل و پیشاور، برای زنده نگهداشتن آثار او همت گذاشته اند. یکی از آنان حاجی نور محمد غولی (قارکین) نام دارد. کتاب " آرزوم بار، غالسام گوزه ل ایل بیله " که تفاسیری از زندگی مختومقلی فراغی است به این مرد تعلق دارد.

مراسم بزرگداشت تولد مختومقلی فراغی، هر ساله با تشریفات خاصی در جمهوری ترکمنستان برگزار می گردد. فرهنگی کاران ِ ترکمنصحرا نیز، علیرغم امکانات محدود خود، در هفته تولد شاعر، راهی آق توقای می گردند و به همراه هزاران نفر از مردم ِ حاضر، به شادی و شعرخوانی می پردازند.

ترکمنهای مقیم اروپا، بویژه در کشورهای سوئد و آلمان نیز به گرامیداشت این شاعر ِ ملی می پردازند. براستی که هفته تولد مختومقلی فراغی به هفته وحدت ملی تمامی ترکمنها، از هر قشر و طبقه، تبدیل گردیده است.

در تهیه این مطلب از منابع زیر بهره گرفته شده است:

1- تاریخ، فرهنگ و هنر ترکمنان جلد دوم صفحه 1703 تا پایان نویسنده: اسدالله معطوفی
2- دیوان مختومقلی به کوشش دکتر ارازمحمد سارلی بخش مقدمه و برخی شعرها
3- آرزوم بار غالسام گوزه ل ایل بله، نور محمد قارکین چاپ پشاور
4- مخدوم قلی ترکمنستان س س ر آکادمیاسی ملک امانف و ......
5- بگ مراد گری مختومقلی حاقدا بیر مفاله ایل گون و ترکمن ایلیم سایتلاریندان
6- نگاهی به فرهنگ مادی و معنوی ترکمن ها گنبد دردی اعظمی راد صفحه 206
7- ترکمنلر تاریخی حاج عبدالغفور آهنگری صفحات 132-133
ت. آتابای اردیبهشت1388

#

ضمن پوزش از خوانندگان، برخی از اشتباهات چاپی در مطلب بالا مجددا تصحیح گردیده است. از دوستانی که تذکر داده اند، متشکرم

فرستنده آ. ک

برای حمایت از کاندیدای ریاست جمهوری ِ آقای میر حسین موسوی، اصلاح طلبان، سایتی بنام " موج سوم " راه انداخته اند

کسانی که روند انتخابات ریاست جمهوری را در ایران دنبال می نمایند، می توانند، با کلیک به آدرس اینترنتی زیر، این سایت را ببینند

http://www.mowj.ir/ShowNews.php?6458

اول ماه مه روز جهانی کارگر گرامی باد!